Gói hỗ trợ cho vay mua nhà 30 nghìn tỷ đồng sau gần 3 năm triển khai, không ít lần chính sách này gây tranh cãi. Từ quy định đối tượng vay vốn, mức lãi suất cho đến cách xác nhận thu nhập...
Giữa lúc thị trường bất động sản (BĐS) đang ở đáy của cuộc khủng hoảng kéo dài từ giữa năm 2011, đầu năm 2013, Nghị quyết 02 của Chính phủ được ban hành, trong đó có một số giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn cho thị trường địa ốc, giải quyết nợ xấu.
Nghị quyết đã yêu cầu Ngân hàng Nhà nước chỉ đạo các ngân hàng thương mại Nhà nước dành một lượng vốn hợp lý cho một số đối tượng được vay để thuê mua, thuê nhà ở xã hội và nhà thương mại. Khi được ban hành, văn bản này khiến người mua cũng như doanh nghiệp trên thị trường kỳ vọng sẽ trở thành biện pháp kích cầu hiệu quả, giúp giải quyết được hàng trăm nghìn tỷ đồng tồn kho BĐS và trở thành chiếc phanh để hãm đà lao dốc của giá nhà đất.
Theo đó, 70% ngân sách gói hỗ trợ được dành cho những người mua, thuê, thuê mua nhà ở xã hội và thuê mua nhà ở thương mại có diện tích dưới 70m2 và giá bán dưới 15 triệu đồng/m2. Thời hạn vay tối đa là 10 năm. Mặt khác, doanh nghiệp là chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội và doanh nghiệp nhà thương mại chuyển đổi sang nhà ở xã hội cũng thuộc diện vay ưu đãi với tối đa 30% còn lại của gói 30 nghìn tỷ đồng.
Thời gian đầu, việc giải ngân gói tín dụng ưu đãi 30 nghìn tỷ đồng diễn ra khá ì ạch.
(Ảnh minh họa, nguồn: NT).
Gói tín dụng này chính thức được tung ta thị trường từ tháng 6/2013 với rất nhiều kỳ vọng từ phía người dân cũng như cơ quan quản lý, thế nhưng gói 30 nghìn tỷ đã nhiều lần phải điều chỉnh từ điều kiện cho vay, đối tượng vay vốn, mức lãi suất cho đến các thủ tục xác nhận...
Về đối tượng cho vay, lúc mới được tung ra thị trường thì chỉ hoạt động thuê mua, thuê của những người thu nhập thấp, cán bộ, công chức viên chức, lực lượng vũ trang mới được vay vốn từ gói 30 nghìn tỷ đồng. Song, khái niệm thế nào là người có thu nhập thấp chưa được nêu rõ, điều này khiến chính quyền các địa phương đều khá dè dặt trong việc xác nhận cho những người có nhu cầu.
Vì thế, người dân nhiều lần lên tiếng về việc gặp không ít khó khăn trong các thủ tục xác nhận tình trạng nhà ở, hộ khẩu, diện tích nhà ở từ phía chính quyền địa phương... Lo sợ giải ngân sai đối tượng nên nếu không có thủ tục này thì các ngân hàng cũng rất thận trọng khi xét duyệt hồ sơ. Thế nên, sau khoảng 1 năm triển khai với tốc độ ì ạch, gói 30 nghìn tỷ đồng mới giải ngân được hơn 5% vào giữa năm 2014.
Lúc bấy giờ, Bộ Xây dựng đã nhiều lần gửi đề nghị tới các địa phương nhằm hỗ trợ đẩy nhanh một số khâu xác nhận và nhận định một trong những nguyên nhân của tình trạng trên là đối tượng vay vốn còn quá hẹp. Cơ quan này đã đề xuất Chính phủ mở rộng đối tượng cho vay tới người đầu tư nhà ở xã hội thuê mua, cho thuê và để bán cho người lao động, công nhân, sinh viên, học sinh... Những trường hợp khó khăn về nhà ở và có đất ở phù hợp với quy hoạch cũng được vay vốn ưu đãi để xây dựng.
Bên cạnh đó, thời hạn trả nợ đối với khách hàng là hộ gia đình cũng được đề xuất kéo dài từ 10 năm lên 15 năm, bổ sung thêm một số ngân hàng thương mại cổ phần tham gia cho vay gói tín dụng hỗ trợ nhà ở 30 nghìn tỷ đồng thay vì chỉ có 4 nhà băng như trước đây.
Với những điều chỉnh trên, tốc độ giải ngân của các ngân hàng đã có tín hiệu khả quan hơn khi chỉ trong nửa cuối năm 2014, số giải ngân đã đạt hơn gấp đôi cả một năm trước đó. Nhưng sau một năm rưỡi triển khai, con số này cũng mới chỉ đạt khoảng 12%, tức tương đương khoảng 4.000 tỷ đồng.
Bộ trưởng Trịnh Đình Dũng, người đứng đầu ngành xây dựng - cơ quan được coi là tác giả của gói 30 nghìn tỷ đồng đã hơn một lần bị các đại biểu chất vấn gay gắt tại các kỳ họp Quốc hội về tốc độ giải ngân chậm chạp này.
Tại một phiên họp Thường vụ Quốc hội vào đầu năm 2014, một đại biểu từng đặt câu hỏi với người đứng đầu ngành xây dựng như sau: “Tôi xin hỏi Bộ trưởng là gói 30 nghìn tỷ cho vay hỗ trợ nhà ở đâu, đề nghị trả lại cho Quốc hội và Chính phủ để bố trí làm việc khác. Dân không vay được mà doanh nghiệp cũng không tiếp cận được, đây là cơ chế chính sách gì?".
Thứ nữa, trong quá trình vay vốn mua nhà từ gói tín dụng, nhiều người cho rằng, thủ tục quá nhiêu khê hoặc vẫn xảy ra hiện tượng các doanh nghiệp lách luật để trục lợi khiến nhà băng giải ngân không đúng đối tượng. Một số chuyên gia từng tỏ ra rất bi quan khi nhận định chính sách này đã thất bại vì không tạo hào hứng được cho người mua nhà cũng như doanh nghiệp.
Trên thực tế, tốc độ giải ngân gói hỗ trợ chỉ thực sự được cải thiện từ giai đoạn giữa năm 2015. Cuối năm vừa qua, gói hỗ trợ đạt con số cam kết cho vay khoảng 27.000 tỷ đồng.
Tuy khẳng định không thiếu vốn để cho vay nhưng đại diện Ngân hàng Nhà nước cũng thừa nhận một trong những nguyên nhân của tình trạng giải ngân chậm là do sợ cho vay sai đối tượng nên rất cẩn trọng trong việc xét duyệt hồ sơ. Phía Bộ Xây dựng lại cho rằng, lý do chính khiến gói 30 nghìn tỷ khó triển khai là nguồn cung nhà ở xã hội chưa nhiều và quá trình xin thủ tục xác nhận hồ sơ tại chính quyền địa phương còn phức tạp...
Mặt khác, lãi suất của gói vay cũng gây nhiều tranh cãi và không ít lần phải điều chỉnh kể từ khi chính sách có hiệu lực. Thời gian đầu, lãi suất của các khoản vay này đến tay người dùng được cố định ở mức 6%/năm, là mức khá thấp vào thời điểm ban hành chính sách. Nhiều ý kiến sau đó lại cho rằng, khi mặt bằng lãi suất giảm thì mức này không còn là ưu đãi nữa. Mức lãi nên được điều chỉnh theo năm và bằng một nửa lãi suất cho vay bình quân tại các nhà băng thương mại, một số chuyên gia cho hay.
Ý kiến này nhận được sự đồng thuận lớn nên sau khi Ngân hàng Nhà nước điều chỉnh trần lãi suất huy động giảm xuống, đến cuối năm 2014 lãi suất gói vay cũng giảm xuống còn 5%/năm. Thế nhưng, gần đây một số chuyên gia và đại diện các hiệp hội cho rằng, mức lãi suất này vẫn cao và đề xuất giảm xuống còn 3-4% kèm theo những chính sách không phải trả lãi gốc cho người mua nhà trong vài năm đầu.
Sau gần 3 năm triển khai gói tín dụng và khi chỉ còn hơn 2 tháng nữa là chốt sổ, hiện đã có trên 29.000 cá nhân, hộ gia đình đã nằm trong diện được vay tiền từ gói hỗ trợ 30 nghìn tỷ đồng. Song, gần đây nhiều khách hàng vay vốn theo chương trình này đang như 'ngồi trên đống lửa' khi nhận được thông báo rằng việc giải ngân nguồn vốn ưu đãi sẽ kết thúc vào ngày 01/06/2016. Với các khoản tiền phải giải ngân sau thời điểm này (cả khi hợp đồng tín dụng đã ký và giải ngân một phần trước đó) sẽ không còn được hưởng lãi suất ưu đãi.
Theo số liệu từ Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản (Bộ Xây dựng), gói 30 nghìn tỷ đã 'tiêu hết' 90% (27.000 tỷ đồng) nhưng đây mới là con số 'cam kết giải ngân'. Số tiền chi trả cho người vay và doanh nghiệp trên thực tế mới khoảng 60% của gói 30 nghìn tỷ đồng. Với 40% số vốn còn lại, cá khoản tiền giải ngân sau 1/6 tới nhiều khả năng sẽ phải chịu lãi vay thương mại thông thường.
(Vnexpress)