Ngân hàng thế giới (WB) đưa ra 3 sáng kiến và 2 chương trình cải cách nhằm đưa ra một lộ trình thích hợp để giải quyết các vấn đề nhà ở tại Việt Nam.
Báo cáo 'Nhà ở giá hợp lý ở Việt Nam - Con đường phía trước' mà WB vừa mới công bố nêu rõ, Việt Nam đang đứng trong tình trạng thiếu hụt lớn về nhà ở đảm bảo chất lượng.
Theo đó, WB đã chỉ ra rằng, các hộ gia đình thu nhập dưới 10 triệu sẽ không có khả năng mua nhà tại các TP. Hiện đang có tới 40% dân số không có khả năng mua nhà. Mặt khác, tuy nhiều chính sách, chương trình của Chính phủ Việt Nam đã phát huy tác dụng nhưng phần lớn vẫn chưa thể hiện một kết quả rõ rệt hay chưa được như yêu cầu đặt ra về việc cải thiện vấn đề giá nhà phù hợp với người dân.
Ngân hàng Thế giới đã đưa ra khuyến nghị cho lộ trình thực hiện trong 5 năm tới với Ba Sáng kiến Lá cờ đầu và Hai chương trình Cải cách Cơ cấu.
Cụ thể, Lá cờ đầu tiên được tập trung vào giải pháp Hỗ trợ Tài chính Nhà ở nhằm mở rộng tiếp cận với tài chính nhà ở cho hộ gia đình thu nhập thấp và không chính thức, cùng đó củng cố và cải thiện môi trường cho vay nói chung. Giải pháp này có trọng tâm là để hỗ trợ việc phát triển một loạt các sản phẩm tài chính nhà ở chuyên biệt đê đáp ứng nhu cầu khác nhau của các hộ gia đình thu nhập thấp ở đô thị, đồng thời giúp giảm bớt các yếu kém của thị trường trước tình trạng đầu cơ địa ốc và sự dao động của các chu kỳ đầu tư.
Đặc biệt, trong đó có các yêu cầu nhằm tối ưu hóa gói tín dụng hỗ trợ 30.000 tỷ đồng, mở rộng phạm vi tiếp cận của người dân với tài chính, hướng tới đối tượng thu nhập thấp và trung bình. Bên cạnh đó, tăng cường nguồn cung vốn cho cải tạo nhà và mở rộng dần với sự trợ giúp theo hướng có một khoản tiết kiệm cộng với một sản phẩm tài chính vi mô gắn với trợ cấp.
Ví dụ về Sản phẩm Tài chính Vi mô Nhà ở. (Nguồn: WB).
Kế đến là sáng kiến tiến hành bổ sung số lượng nhà ở cho thuê có mức giá hợp lý. Đề nghị và khuyến khích đầu tư xây dựng chương trình nhà cho thuê giá hợp lý được quản lý bởi chính quyền địa phương để gia tăng nguồn cung nhà ở cho thuê tư nhân với chất lượng và giá hợp lý tại các khu vực ưu tiên. Cụ thể, chương trình này sẽ bao gồm hỗ trợ bên cung, bên cầu, cùng một loạt các cải cách và các hoạt động để tạo ra một môi trường thuận lợi cho việc tăng nguồn cung nhà cho thuê chính thức.
Chính phủ được khuyến nghị cấu trúc các khoản trợ cấp (chẳng hạn bằng tiền mặt, đất hoặc, cơ sở hạ tầng nếu phù hợp) để có được sự tham gia của các bên được chứng nhận (chủ nhà, các nhà đầu tư, tổ chức phi chính phủ và bên sử dụng lao động) để cung cấp nhà ở cho thuê có chất lượng cho các nhóm đối tượng đích. Thứ nữa, để tiếp cận các khoản trợ cấp thì nhà cung cấp nhà ở cho thuê phải thực hiện cam kết duy trì các căn hộ ở mức giá phải chăng nhất định trong một thời gian nhất định, 10 năm chẳng hạn.
Sáng kiến nhà ở cho thuê giá hợp lý (Nguồn: WB).
Cuối cùng là sáng kiến thực hiện chính sách nhà ở cơ bản ban đầu, chủ yếu tập trung vào vào chương trình hỗ trợ nhà ở tự xây thông qua việc xây dựng các căn hộ cơ bản với tên gọi 'nhà ở cơ bản ban đầu' hướng tới các hộ gia đình thu nhập thấp nhất ở các khu vực đô thị và ngoại ô và vùng nông thôn có hạ tầng tốt.
Theo đó, căn hộ cơ bản có thể là căn nhà 1 tầng với ít nhất 1 phòng có diện tích 12m2 trở lên, người mua có thể chuyển vào ở ngay và có thể cơi nới dần sau này tùy theo sở thích hay nhu cầu hay đổi của các hộ gia đình.
Sáng kiến nhà ở cơ bản ban đầu (Nguồn: WB).
Ngân hàng Thế giới cũng đưa ra 2 chương trình cải cách gồm Tăng cường Thể chế và Thuế đất Đô thị. Vói mục đích thực hiện hiệu quả những giải pháp Lá Cờ đầu vừa nêu, cần cải thiện chất lượng quản lý nhà nước và hệ thống thực thi.
Thêm nữ, việc thuế đất quá rẻ dẫn đến tình trạng đầu cơ đang làm khan hiếm quỹ đất để phát triển nhà ở cho người dân. Chính phủ nên thực hiện từng bước trong ngắn hạn nhằm điều chỉnh theo hướng tăng dần đối với khung giá đất để phù hợp với giá đất trên thị trường vì việc này không trái với các quy định hiện hành.
Tiếp đến, Chính phủ được khuyến nghị tăng thuế đất hàng năm hoặc cân nhắc thu thuế bổ sung khi xem xét lại việc triển khai Thuế Đất 2013. Bên cạnh đó, có thể kết hợp các biện pháp tăng thu thuế đất theo giai đoạn và cho phép các chính quyền địa phương quản lý tốt hơn các nguồn tài nguyên đất, tăng ngân sách, giảm tình trạng đầu cơ và tăng nguồn cung đất cho một thị trường vận hành tốt hơn.
Cơ cấu Thể chế trong Quản trị khu vực Nhà ở. (Nguồn: WB).
Nhằm tránh những tác động tiêu cực lên đối tượng người có thu nhập thấp, những người được quyền sử dụng đất có thể bị thu thêm thuế đối với trường hợp sở hữu nhiều đất hoặc đất rộng hơn dựa trên quyền sử dụng đất đã được phê duyệt dù có được xây dựng hay không.
Theo WB, nếu được triển khai hợp lý thì cải cách thuế đất có thể đạt được thành công mà không gây ra các tác động tiêu cực lên các hộ gia đình thu nhập thấp. Không những vậy, việc tăng thuế đất sẽ làm tăng tính khả thi của hình thức nhà ở mới vì nó sẽ làm giảm lạm phát giá đất từ việc đầu cơ cũng như giảm các ưu đãi đối với các nhà đầu tư nắm giữ đất nhàn rỗi.
(NDH Money)